Zgorzał klasztor i kościół Dominikanów, który nigdy już potem nie odzyskał swojej świetności (zamieniony został na austriackie koszary wojskowe), pożar uszkodził kościół parafialny, spalił się ratusz i cała drewniana zabudowa w Rynku, m.in. charakterystyczne domy z podcieniami.

Fundusz religijny sprzedał budynki podominikańskie na potrzeby szpitala wojskowego. Już rok wcześniej gubernator Galicji, hrabia Taaffe, chciał znieść dominikański klasztor, jednak nie dopuścił do tego biskup przemyski Antoni Gołaszewski, argumentując to tym, że dominikanie pomagają w parafii w duszpasterstwie, a parafia liczyła wówczas prawie 7 tys. osób. Kiedy zniesiono klasztor Dominikanów na parafii pozostał jedynie schorowany, stary proboszcz.

Audiencja u cesarza

Początkowo dwaj jezuici przybyli do Łańcuta w 1820 r. jako misjonarze do pomocy wspomnianemu proboszczowi, ks. Gajewskiemu. Sprowadził ich do Łańcuta hrabia Alfred Potocki i dał im do dyspozycji pustą wikarówkę i utrzymanie. Kiedy w 1823 r. umarł proboszcz, objęli administrację parafią (przybyli z Jarosławia). Potocki poprosił bp. Gołaszewskiego oraz cesarza Franciszka o zezwolenie na utworzenie „małego kolegium jezuickiego” w Łańcucie. Cesarz na osobistej audiencji przyjął hrabiego i rzekł mu: „Jestem za tak dobrą myślą i pewnym być możesz najpomyślniejszego skutku...”. Jezuici mieli nauczać i prowadzić duszpasterstwo, zaś dochody czerpać z majątku przeznaczonego wcześniej dominikanom. Sprawy urzędowe przeciągały się około dziesięciu lat (m.in. z powodu kłopotów z uzyskaniem pozwolenia od generała jezuitów, z którym kontaktu zabraniały władze austriackie). Choć Potocki przebudował plebanię dla czterech jezuitów własnym kosztem oświadczył, że nie będzie finansował klasztoru, gdyż na takowy powinny starczać dochody z majątku pozostawionego po dominikanach (dochody z wsi Krzemienica i Dębina).

Rozstrzygający głos

21 sierpnia 1835 r. Stolica Apostolska zamieniła probostwo świeckie na zakonne powierzając je jezuitom. Kiedy jednak o sprawie przybycia do Łańcuta jezuitów i oddaniu im dotacji z majątku dominikanów dowiedział się prowincjał dominikanów zażądał oddania probostwa łańcuckiego dominikanom. W ciągnącej się latami sprawie głos zabrał nawet papież Pius IX mówiąc, że sprawa należy do biskupa przemyskiego Wierzchleyskiego. W 1848 r. jezuitów znów wyproszono z Łańcuta, a zarząd parafią objął administrator. Hrabina Józefina Potocka pisała do prowincjała w liście przesłanym z Francji: „Niechże prowincjał zlituje się nad udręczeniem mego serca, bo mąż już dał za wygrane i zwątpił o wszystkiem, i niech wypowie jasno, czego chce, a czego nie chce, bez żadnych zastrzeżeń”. Pod koniec 1852 r. otwarto ponownie placówkę jezuicką w Łańcucie, w której znalazło się pięciu księży. Początkowo zamieszkali na zamku, zanim z probostwa ustąpił administrator. Następnie podczas uroczystej Mszy św. wprowadzono ich do kościoła. 1 lutego 1853 r. biskup przemyski oddał im formalnie administrację parafią.

Spowiedź życia

Jezuici prowadzili działalność duszpasterską nie tylko w Łańcucie, ale i w okolicy (Sonina) oraz w pałacu. W Łańcucie mieszkało do dziewięciu zakonników. Kiedy wybuchła epidemia cholery posługiwali w szpitalu wojskowym, a kapelan szpitalny, o. Kosiarski, zmarł wkrótce zarażony śmiertelną chorobą. W szkole dla chłopców i dziewcząt i w szkole sióstr Boromeuszek byli katechetami i spowiednikami. Do istniejących w Łańcucie dawnych bractw: Trójcy Świętej, Różańca, Szkaplerza i Serca Jezusowego, powołali dwa inne – Niepokalanego Serca Maryi i Dobrej śmierci (reaktywowane) wyłącznie dla mężczyzn.

Niezapomniane uroczystości pogrzebowe miały miejsce w 1882 r., kiedy to zmarł o. Władysław Lasocki – „panicz warszawski” jak go nazywano. Początkowo sędzia, w późnym wieku wstąpił do zakonu, przeznaczając swój majątek na cele charytatywne. Pod koniec swojego życia został przełożonym klasztoru Jezuitów w Łańcucie. Zmarł 7 lutego 1882 r. w wieku 58 lat, na skutek zapalenia płuc, którego dostał w wyniku przeziębienia nabytego podczas słuchania spowiedzi.

Petycja do papieża

Kiedy 31 lipca 1885 r. do Łańcuta przybył prowincjał jezuitów Jackowski, podczas uroczystego obiadu oświadczył, że jego zdaniem misja jezuitów jest już skończona w Łańcucie. Uważał, „zajęcia parafialne i tryb życia proboszczowski za wyjątek, dozwolony do czasu przez papieża i jenerała, ale zawsze przeciwny duchowi instytutu i zakonnemu życiu niegodny, szkodliwy prawie” – jak pisał ks. S. Załęski („Jezuici w Polsce”, 1906) – i że już jest wystarczająca liczba kleru diecezjalnego. Nie pomógł nawet list hrabiego Potockiego do prowincjała i generała zakonu Anderledego: „Cóż wam złego wyrządzono, pytał, powiedzcie, co mam zrobić, aby życzenia wasze zaspokoić?”. Potocki przypominał delikatnie obowiązek wdzięczności dla domu Potockich, który w 1820 i 1852 r. tułaczom pierwsze dał schronienie i zawsze był im życzliwy. Niestety, nic to nie pomogło; nie pomogły błagania parafian, którzy wysłali nawet suplikę do samego papieża Leona XIII. Cesarz zatwierdził przemianę zakonnego beneficjum na świeckie 2 października 1889 r. Dobiegła kresu historia jezuitów w Łańcucie.